پيش بيني مهدي بازرگان از آينده جمهوري اسلامي

^{مهدي بازرگان}

<sup>راديو فردا : پانزدهم مهر ماه مصادف است با نطق نيمه تمام و جنجالي مهدي بازرگان دبير كل نهضت آزادي ايران در ۱۵ مهر ۱۳۶۰ در مجلس شوراي اسلامي.

در ۱۵ مهر ۱۳۶۰ مهدي بازرگان به عنوان اولين ناطق پيش از دستور در مجلس طي نطقي خواهان خويشتنداري حكومت و سازمان مجاهدين خلق در درگيري هاي دو طرفه آنها شد.

نطق بازرگان در اوج درگيري هاي خياباني مجادهين خلق و حكومت
نطق مهدي بازرگان در اوج درگيري هاي مسلحانه نيروهاي سازمان مجاهدين خلق و نيروهاي حكومتي در خيابان هاي تهران انجام شد . دامنه اين درگيري ها كه از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ شروع شده بود در ماه هاي بعد افزايش يافت و جمهوري اسلامي سازمان مجاهدين خلق را به عنوان مسوول ترور شماري از مقامات و مسولين ارشد خود نظير آِيت الله بهشتي ، محمد علي رجايي ، محمد جواد باهنر مي دانست.

در پي شعله ور شدن مجدد اين درگيري ها در روز ۵ مهر(۱) و درگيري هاي خياباني اين روز ، حكومت برخوردهاي تند تر و اعدام تعداد بيشتري از نيروهاي مجاهدين خلق را در دستور كار خود قرار داد.</sup>

^{دعوت بازرگان از حكومت براي خويشتنداري و ملاطفت در برابر بازداشت شدگان}

<sup>در چنين فضايي مهدي بازرگان تلاش كرد در نطق خود حكومت را به نرمش و خويشتنداري و ملاطفت دعوت كند . اما در حالي كه طرفداران حكومت پس از استعفاي مهدي بازرگان از نخست وزيري دولت موقت در آبان ۱۳۵۸ نسبت به وي و ساير اعضاي نهضت آزادي موضع منفي و انتقادي پيدا كرده بودند ، نطق وي با اعتراض وشعار مرگ بر بازرگان برخي از نمايندگان طرفدار حكومت روبرو شد.
حمله به بازرگان به روايت هاشمي رفسنجاني
اكبرهاشمي رفسنجاني كه در آن روز رييس مجلس و مدير جلسه بوده اين واقعه را چنين تعريف كرده است :«جلسه علني داشتيم، مهندس مهدي بازرگان اولين سخنران قبل از دستور بود. در قسمتي از اظهاراتش ضمن اظهار تأسف از شهيد شدن پاسداران و شخصيت ها به دست تروريست ها، از اعدام ها و سخت گيري هاي دادگاه هاي انقلاب هم انتقاد داشت و آمريكايي بودن تروريست ها را مردود دانست. اظهارات ايشان مورد اعتراض شديد جمعي از نمايندگان قرار گرفت، مجلس را متشنج و ترك كردند و به ايشان اعتراض نمودند...كسي از ايشان دفاع نكرد، دوستانش هم وحشت كرده بودند، مجلس را به عنوان تنفس تعطيل كردم. جمعيتي از مردم و بازاريان كه جريان مجلس را از راديو شنيده بودند به عنوان اعتراض به اظهارات آقاي بازرگان، مقابل مجلس آمدند و شعارهاي تندي عليه ايشان، ليبرال ها، بني صدر، آمريكا و منافقان مي دادند.»(۲)

روايت علي اكبر معين فر از فشارها بر بازرگان
پس از اين جلسه فشار در درون مجلس بر مهدي بازرگان و همفكرانش تشديد شد . علي اكبر معين فر از اعضاي نهضت آزادي در مجلس اول ، فضاي اعمال فشار بر اعضاي نهضت آزادي و همفكران مهدي بازرگان در آن روزها را چنين شرح مي دهد: «در ميان فحش پاسدارها و محافظين وارد مجلس مي شديم . من و مهندس هاشم صباغيان كه با هم مي رفتيم . كار تا كتك زدن پشت تربيون پيش رفت ولي مهندس بازرگان با آن روحيه خاص و تواضع كه داشت شرايط سخت تري بود.»(۳)
يادداشت هاي محمد خاتمي عليه بازرگان
از سوي ديگر سيد محمد خاتمي، از نمايندگان دوره اول مجلس شوراي اسلامي و نماينده آِيت الله خميني و سرپرست روزنامه كيهان نيزدر واكنش به نطق مهدي بازرگان، طي سه سرمقاله در اين روزنامه در ۱۶، ۱۸ و ۱۹ مهرماه همان سال بشدت به انتقاد از نطق و مواضع مهدي بازرگان پرداخت .(۴)

هشدار بازرگان نسبت به خطر بازگشت ديكتاتوري و استبداد
با اين وجود مهدي بازرگان عليرغم فشارهاي موجود به مشي انتقادي خود ادامه داد . در ۲۰ مرداد ۱۳۶۲ و در آستانه برگزاري انتخابات مجلس دوم ، وي بار ديگر طي نطقي بر انتقادات خود از رفتارهاي حاكميت پاي فشرد و نسبت به خطر ظهور استبداد در كشور از طريق برگزاري انتخابات غير آزاد هشدار داد و گفت : «اگر ما مجلس آزاد مستقلي نداشته باشيم دير يا زود جمهوري اسلامي مانند سلف خود مشروطيت سلطنتي با حفظ صورت و عنوان، تبديل به نوعي استبداد و نظام طاغوتي متكي به استيلاي خارجي خواهد شد . هميشه و در همه جاي دنيا ، استبداد از روزي شروع شده كه يك شاه ، يك خاندان ، يك طبقه و حتي يك مكتب خواسته است ولو باحسن نيت و به قصد خدمت خود را يگانه مالك ، يگانه مسوول و يگانه مامور بر ديگران تلقي نموده و وقعي به راي مردم ننهد.» (۵)
پايان مجلس اول و رد صلاحيت نامزدهاي نهضت آزادياين نطق كه پيش از انتخابات مجلس دوم و رد صلاحيت هاي گسترده منتقدان حكومت انجام شد با حمله فيزيكي نمايندگان طرفدار دولت به مهدي بازرگان نيمه تمام ماند و مدتي بعد با پايان يافتن دوره اول مجلس ، تمامي نامزدهاي وابسته به نهضت آزادي رد صلاحيت شده و حكومت مانع شركت آنها در انتخابات بعدي شد.

بازرگان نيز تا پايان عمر خود در تمام دوره‌هاي انتخابات رياست جمهوري و مجلس ثبت نام كرد اما پس از دوره اول مجلس همواره از سوي حاكميت رد صلاحيت مي‌شد.

رد صلاحيت او در انتخابات رياست جمهوري سال ۱۳۶۴ براي رقابت با حجت الاسلام خامنه‌اي منجر به آن شد كه برخي مراجع از جمله سيد محمدكاظم شريعتمداري، سيد شهاب‌الدين مرعشي نجفي و محمدصادق روحاني انتخابات را تحريم كنند . همچنين در نتيجه فشارهاي مختلف و بازداشت مكرر اعضاي نهضت آزادي ايران، فعاليت‌هاي نهضت آزادي كه وي يكي از موسسان آن بود نيز تا حدود زيادي محدود گرديد. نهضت آزادي در دوران جنگ ايران و عراق، مخالفت خود را با ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر اعلام كرد كه اين امر بر فشارها افزود
درگذشت بازرگان در دي ماه ۱۳۷۳
سرانجام بازرگان در ۳۰ دي ۱۳۷۳ درضمن سفر درماني، در ژنو درگذشت و بعد از انتقال پيكر او به تهران و تشييع از مقابل حسينيه ارشاد، در قم دفن شد.</sup>
يادداشت ها : ۱- براي اطلاعات بيشتر درباره نگاه سازمان مجاهدين خلق به تحولات اين دوره مي توانيد رجوع كنيد به
www.mojahedin.org
همچنين براي مشاهده ديدگاه هاي جمهوري اسلامي در باره تحولات اين مقطع مي توانيد رجوع كنيد به خاطرات اكبر هاشمي رفسنجاني ، خاطرات ۱۳۶۰ ، در سايت هاشمي رفسنجاني به آدرس
www.hashemirafsanjani.ir

۲- سايت اكبرهاشمي رفسنجاني به آدرس
www.hashemirafsanjani.ir

۳- براي مشاهده و شنيدن سخنان علي اكبر معين فر رجوع كنيد به مستند ويژه بزرگداشت مهدي بازرگان در سايت يو تيوب تحت عنوان
In Memory of Mehdi Bazargan; Naghshi b Yaad

۴- روزنامه كيهان ، روزهاي ۱۶-۱۸ مهر ۱۳۶۰

۵- براي مشاهده و شنيدن نطق مهدي بازرگان در ۲۰ مرداد ۱۳۶۲ در مجلس اول مي توانيد رجوع كنيد به مستند ويژه بزرگداشت مهدي بازرگان در سايت يو تيوب تحت عنوان:

In Remembrance of Late Mehdi Bazargan Part2